25 Απριλίου 1974 | Για το ξέσπασμα της πορτογαλικής επανάστασης των Γαρυφάλλων
Στις 25 Απριλίου συμπληρώνονται 51 χρόνια από την έναρξη της πορτογαλικής επανάστασης του 1974 – 1975, γνωστή και ως Επανάσταση των Γαρυφάλλων. Το 1974, η Πορτογαλία βρισκόταν υπό δικτατορικό καθεστώς, το μακροβιότερο στην Ευρώπη την εποχή εκείνη, το οποίο είχε εγκαθιδρυθεί το 1926 από τον δικτάτορα Oliveira Salazar. Στην τελευταία περίοδο του καθεστώτος, οι απεργίες των εργαζομένων, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις και οι αποικιοκρατικοί πόλεμοι στην Αφρική, προξενούσαν πλήγματα στο πορτογαλικό αστικό κράτος και προμήνυαν την κατάρρευση του, παρά τις προσπάθειες της πορτογαλικής αστικής τάξης και του ιμπεριαλισμού να την αποτρέψουν. Με τη γεωργία να απασχολεί το 40% του πληθυσμού της Πορτογαλίας, τους αποικιοκρατικούς πολέμους να έχουν εξαντλήσει κάθε κρατικό πόρο και το βιομηχανικό κλάδο να βρίσκεται υπό κατάρρευση μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης του 1973, μπορούμε να πούμε ότι ο πορτογαλικός καπιταλιστικός σχηματισμός ήταν από τους πιο καθυστερημένους της Ευρώπης.
Έντονες διεργασίες αμφισβήτησης του καθεστώτος υπήρχαν μέσα στις τάξεις του στρατού, ενώ ο αποικιοκρατικός πόλεμος προξενούσε έντονο προβληματισμό στον λαό της Πορτογαλίας. Οι στρατιώτες που πολεμούσαν στην Αφρική ήταν δυσαρεστημένοι και ένιωθαν απέχθεια για τους ανώτερους τους, που τους είχαν καταδικάσει να πεθάνουν μακριά από τον τόπο τους, πολεμώντας για τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστών. Πολλοί νέοι υπαξιωματικοί που είχαν σταλεί στους αποικιοκρατικούς πολέμους, είχαν έρθει σε επαφή με τις επαναστατικές ιδέες που άνθιζαν την εποχή εκείνη στα πανεπιστήμια και άρχισαν να οργανώνουν ”υπόγειους” κύκλους συζητήσεων.
Οι αξιωματικοί, οργανωμένοι στο Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων (MFA) – μια υπόγεια οργάνωση αντιφασιστών κατώτερων αξιωματικών- βγήκαν στους δρόμους μαζί με κομμάτια της εργατικής τάξης, στις 25 Απριλίου του 1974 και ανέτρεψαν την παλαιότερη δικτατορία της Ευρώπης. Έξι μέρες αργότερα, ενάμιση εκατομμύριο διαδηλωτές στη Λισαβόνα και τέσσερα εκατομμύρια στην υπόλοιπη Πορτογαλία (μια χώρα οκτώ εκατομμυρίων πληθυσμού) γιόρτασαν την πρώτη τους πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση για την απελευθέρωση τους από τα τυραννικά δεσμά.
Η πτώση της δικτατορίας έδωσε στο εργατικό κίνημα μια τεράστια ώθηση. Ένα απεργιακό κύμα σάρωσε τη χώρα από το Βορρά μέχρι το Νότο. Εκατομμύρια εργάτες συμμετείχαν στον αγώνα και η Intersindical συνδικαλιστική οργάνωση (σημερινό CGTP), που είχε γεννηθεί από τα εταιρικά «συνδικάτα» της δικτατορίας και καθοδηγούνταν από το Κομμουνιστικό Κόμμα (PCP), γρήγορα οργάνωσε έως και το 80% του εργαζόμενου λαού στις τάξεις της. Τα εργατικά κόμματα, Σοσιαλιστικά και Κομμουνιστικά, στρατολόγησαν δεκάδες χιλιάδες μέλη. Η επαναστατική πρωτοβουλία είχε μετατοπιστεί γρήγορα από τους στρατώνες στην εργατική τάξη, γεγονός που προκάλεσε πανικό στην άρχουσα τάξη της Πορτογαλίας και διεθνώς.
Οι πολιτικοί κρατούμενοι της στρατιωτικής δικτατορίας απελευθερώθηκαν από τις φυλακές, οι εργάτες κατέλαβαν πολλά εργοστάσια, ενώ οι ακτήμονες αγρότες κατέλαβαν εκτάσεις γαιοκτημόνων. Αμέσως μετά την επανάσταση, υπήρξαν διεργασίες για την ανεξαρτησία των αποικιών στην Αφρική.
Ο σχηματισμός όμως κυβέρνησης «Λαϊκού Μετώπου», μεταξύ εργατικών κομμάτων και αστών «δημοκρατών», χωρίς την ύπαρξη ενός κεντρικού επαναστατικού φορέα και την διαμόρφωση ενος επαναστατικού προγράμματος, συνέβαλαν στην τελική επικράτηση των πιο μετριοπαθών τάσεων του κινήματος. Οι επαναστατικές διεργασίες δεν εξαπλώθηκαν σε πανεθνικό επίπεδο και δεν αμφισβητήθηκαν συνολικά και σε βάθος οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και η ίδια η αστική εξουσία. Η επανάσταση στο τέλος της έλαβε κυρίως χαρακτηριστικά δημοκρατικής εξομάλυνσης.