«Δὲ χύνουν δάκρυ μάτια ποὺ συνηθίσαν νὰ βλέπουνε φωτιὲς δὲ σκύβουν τὸ κεφάλι οἱ μαχητὲς» | Σαν σήμερα γεννιέται ο Τούρκος Κομμουνιστής Ποιητής Ναζίμ Χικμέτ

«Στάχτη θα γίνεις κόσμε γερασμένε σου είναι γραφτός ο δρόμος της συντριβής. Και δε μπορείς να μας λυγίσεις σκοτώνοντας τ’ αδέρφια μας της μάχης.»

Σαν σήμερα, στις 15/1/1902, γεννιέται ο τούρκος κομμουνιστής ποιητής, πεζογράφος, και θεατρικός συγγραφέας Ναζίμ Χικμέτ Ραν. Γεννιέται σε μια ευυπόληπτη Οθωμανική οικογένεια της Θεσσαλονίκης με πατέρα τον Χικμέτ Μπέη, ο οποίος ήταν ανώτερος αξιωματούχος του σουλτάνου και μητέρα την Τζελίλ Χανίμ, η οποία είχε γερμανοπολωνικές ρίζες εφόσον ήταν εγγονή του γερμανικής καταγωγής Οθωμανού στρατάρχη Μεχμέτ Αλή Πασά.

Ο Ναζίμ Χικμέτ, ολοκληρώνει τις εγκύκλιες σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη, ενώ το 1918 αποφοιτά από την Οθωμανική Ναυτική Σχολή ακολουθώντας καριέρα αξιωματικού στο πολεμικό ναυτικό. Ωστόσο, το 1919, χρονιά που δημοσιεύει και τα πρώτα του ποιήματα, αρρωσταίνει σοβαρά, ενώ το 1920 κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία απαλλάσσεται από τα στρατιωτικά καθήκοντα του λόγω προβλημάτων υγείας. Λίγο αργότερα, διορίζεται διευθυντής ενός φημισμένου σχολείου της Τουρκίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ, έπειτα από αίτημα του ιδίου να πολεμήσει στο πλευρό του Κεμάλ που βρισκόταν σε πόλεμο με τις Ελληνικές Δυνάμεις στη Μακρά Ασία. Ωστόσο, δεν άργησε να έρθει σε οξεία αντιπαράθεση με του συντηρητικούς προϊστάμενους του, εφόσον συν τοις άλλοις είχε αρχίσει ήδη να γίνεται γνωστός για τις πολιτικές τους απόψεις ασπαζόμενος τον κομμουνισμό. Υπό αυτό το πρίσμα το Σεπτέμβριου του 1921 φεύγει από την Τουρκία πηγαίνοντας στο Μπατούμι της Σοβιετικής Γεωργίας, αρχικά, και στην συνέχεια στη Μόσχα. Στόχος του ήταν να μελετήσει από κοντά την σοσιαλιστική κοινωνία που οικοδομήθηκε έπειτα από την οκτωβριανή επανάσταση. Εκεί σπουδάζει οικονομικές και πολιτικές επιστήμες για τρία χρόνια, από το 1922 έως το 1995. Παράλληλα, επηρεάζεται καλλιτεχνικά από τον ρώσικο φουτουρισμό και τους εκπροσώπους του με φωτεινά παραδείγματα τον ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι αλλά και τον σκηνοθέτη Βσέβολοντ Μέγερχολντ. Έτσι, εγκαταλείπει σταδιακά τις παραδοσιακές ποιητικές φόρμες του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας,  καθώς και τα «εθνικά» ποιήματα, υιοθετώντας πιο ελεύθερο στίχο και χρησιμοποιώντας πληθωρικές ποιητικές εικόνες, σε εντυπωσιακούς και απρόσμενους συσχετισμούς. Κατά αυτόν τον τρόπο, μάλιστα, καταφέρνει να συνδυάσει το ρεύμα του Ρώσικου Φουτουρισμού με την λαϊκή παράδοση της Τουρκίας.

Έπειτα από την εγκαθίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ, επιστρέφει στην Τουρκία, όπου και εργάζεται ως δημοσιογράφος σε διάφορα τοπικά έντυπα. Παράλληλα, όμως, αναπτύσσει έντονη αγωνιστική δράση για την οποία καταδικάζεται το 1938 σε 40 χρόνια φυλακή. Μέσα στην φυλακή ακολουθεί την πεπατημένη των κομμουνιστών πολιτικών κρατούμενων, παραδίδοντας μαθήματα γλώσσας, λογοτεχνίας, γαλλικών αλλά και βασικών αρχών μαρξισμού.

Έχοντας σχεδόν 10 χρόνια στη φυλακή, το 1948, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένα τεράστιο κύμα διεθνιστικής αλληλεγγύης. Γύρω από το αίτημα απελευθέρωσης του συσπειρώνονται προσωπικότητες διεθνούς φήμες όπως, μεταξύ άλλων, η Μαντάμ Κιουρί, ο Πάμπλο Πικάσο, ο Πάμπλο Νερούντα και ο Ζαν Πωλ Σαρτρ. Έπειτα, από επαναλαμβανόμενες απεργίες πείνας, το 1950, κατακτά την αποφυλάκιση του, ενώ την ίδια χρονιά του αποδίδεται το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης. Μετά την αποφυλάκιση του ξεκινά να εργάζεται ως σεναριογράφος αλλά το τούρκικο καθεστώς τον καλεί εκδικητικά, εφόσον είχε ήδη εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, να καταταγεί στον Τούρκικο στρατό. Έτσι, το 1951 φεύγει κρυφά από την Τουρκία πηγαίνοντας στη Ρουμανία, ενώ του αφαιρείται η τούρκικη ιθαγένεια. Ένα χρόνια αργότερα, έχοντας ταξιδέψει σε πολλές χώρες, εκλέγεται μέλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου της Ειρήνης.

Έχοντας, επιστρέψει στην ΕΣΣΔ και τη Μόσχα, τα ξημερώματα στις 3 Ιουνίου του 1963 έπειτα από καρδιακή προσβολή αφήνει την τελευταία του πνοή. Ακόμα και σήμερα όμως, ο Ναζίμ Χικμέτ, ζει μέσα από τα έργα του αλλά και μέσα από τους αγώνες του λαού του αλλά και όλων των καταπιεσμένων λαών ανά τον κόσμο. Άλλωστε όπως σημειώνει ο Γιάννης Ρίτσος, ο οποίος μετέφρασε πληθώρα ποιημάτων του Ναζίμ Χικμέτ « η τέχνη του […] παραμένει [..] πανανθρώπινη». Και τι πιο καλλιτεχνικό και όμορφο από την προσπάθεια να αλλάξει και να ομορφύνει ο κόσμος απ’ άκρη σε άκρη…

ΥΓ: Στα ελληνικά πληθώρα ποιημάτων και κειμένων μεταφράζονται από τον Γιάννη Ρίτσο, ενώ πολλά εξ’ αυτών μελοποιούνται από τον Μάνο Λοΐζο και τον Θάνο Μικρούτσικο.

“Είμαι κομμουνιστής

Είμαι αγάπη απ’ την κορφή ως τα νύχια,

αγάπη θα πει βλέπω, σκέφτομαι, κατανοώ,

αγάπη θα πει το παιδί που γεννιέται,

το φως που πλημμυρίζει

αγάπη θα πει να δέσεις μια κούνια στ’ άστρα

αγάπη θα πει να χύνεις τ’ ατσάλι μ’ απέραντο μόχθο

Είμαι κομμουνιστής.

Είμαι αγάπη απ’ την κορφή ως τα νύχια…”